Efekty przeznaczone specjalnie dla gitar basowych w ostatnim czasie stały się bardzo popularne. Wzbogacając swoje brzmienie czy to przy pomocy efektów cyfrowych, czy też analogowych, możemy uzyskać bardzo dobre rezultaty brzmieniowe. Jednak większość basistów używa efektów bardzo oszczędnie, pamiętając o tym, że najważniejszą rolą basu jest dawanie porządnego groove’u i jak najlepsze zgrywanie się z perkusistą w sekcji rytmicznej. Ale nawet ci najbardziej świadomi basiści chcą niekiedy wyjść na przód sceny i pokazać, co potrafią!
Efekty do gitar basowych można podzielić na wiele kategorii. Przyjrzyjmy się najpopularniejszym z nich.
Typy efektów do gitar basowych
Equalizery
Equalizacja jest procesem, w którym uwydatniamy bądź „chowamy” daną część pasma. W zależności, jaka częstotliwość nam przeszkadza, lub jaką chcemy uwydatnić, tak kreujemy brzmienie, by uzyskać efekt, na jakim nam zależy, a możliwości jest naprawdę wiele. Możemy spotkać kilka rodzajów equalizerów. Najprostsze będą posiadały dwa lub trzy pokrętła odpowiadające kolejno za niskie, średnie i wysokie tony. Equalizery graficzne, jakie możemy spotkać również w formie kostki – efektu podłogowego, pozwalają na zmianę barwy w większej ilości węższych zakresów pasma, co oczywiście daje większe możliwości użytkownikowi. Jeszcze bardziej zaawansowane equalizery parametryczne pozwalają na jeszcze bardziej precyzyjną kontrolę brzmienia – przy pomocy ustawialnych parametrów brzmienia: frequency (częstotliwość), gain (wartość podbicia w db) i Q (dobroć filtra), możemy określić częstotliwość, którą chcemy zmienić, wskazać jak głośna ma być oraz ustawić zakres szerokości, na jakiej dana częstotliwość będzie z pasma wyodrębniona. Wiele equalizerów posiada również high pass filter i low pass filter – są to filtry, które wycinają częstotliwość wyższą lub niższą od wskazanego punktu granicznego.
Duża część wzmacniaczy basowych ma już wbudowany equalizer, ale dodatkowy efekt może znacznie wzbogacić brzmienie gitary, dając dostęp do większej ilości detali brzmieniowych.
Kompresory
Urządzenia te wpływają na dynamikę sygnału. Kompresor może znacznie wydłużyć sustain gitary basowej, ale jego głównym zadaniem jest wyrównanie dynamiki – dobrze ustawiony kompresor „wyciągnie” cichsze nuty, a tym głośniejszym nie pozwoli zbytnio się wybić z całości zagrywki. Ważne jest, aby nie używać kompresora dla zamaskowania własnej słabej techniki i niedociągnięć. Kompresor ma brzmienie „wygładzić” i wyrównać, a nie poprawiać Twoje błędy! Typowy prosty kompresor posiada trzy ustawialne parametry: threshold – określa punkt, powyżej którego sygnał będzie ściszany, ratio – wartość o jaką sygnał będzie ściszany, attack i release – czasy w jakich kompresor ma działać na dźwięk.
Distortion
Ten rodzaj efektu umożliwia uzyskanie przesterowanego brzmienia. Można uzyskać brzmienie bardziej przesterowane (ostrzejsze) lub mniej przesterowane (typu crunch) i wszystkie pośrednie między nimi. Distortiony częściej używane są w mocniejszych odmianach muzyki jak metal, czy rock.
Obecnie mamy do dyspozycji wiele rodzajów distortionów przeznaczonych specjalnie do gitar basowych, począwszy od prostych fuzzów i overdrivów, a skończywszy na rozbudowanych wielofunkcyjnych pedałach z możliwością modelowania brzmienia przez wirtualny wybór wzmacniaczy i kolumn głośnikowych.
Chorus
Jest to efekt, który podwaja sygnał przez opóźnienie go oraz zmienia jego wysokość (znacznie lub nieznacznie w zależności od ustawień). Zabieg taki sprawia, że brzmienie opuszczające chorusa wydaje się bogatsze od brzmienia bez efektu. Wrażenie słuchowej jest mniej więcej takie, jakbyś grał na kilku basach jednocześnie! Popularne są wersje stereo chorusa, ale taki efekt będziesz mógł wykorzystać tylko, jeśli posiadasz dwa wzmacniacze. Brzmienie basu z chorusem wspaniele wyeksponowane jest w utworze Paula Younga Wherever I Lay My Hat .
Filtry
Te urządzenia mają za zadanie podbicie lub wyciszenie danej częstotliwości w paśmie podobnie jak equalizery, ale robią to w bardziej ekstremalny sposób. Jak czytaliście wcześniej, dwa podstawowe typy to high pass filter i low pass filter, które najczęściej służą do usuwania bardzo niskich lub bardzo wysokich częstotliwości z pasma. Inne klasyczne przykłady filtrów to oczywiście wah wah („kaczka”) czy też Mooger Fooger Low Pass Filter.
Filtry mogą działać w różny sposób. Wah wah („kaczka”) jest rodzajem pedału, który podnosząc lub opuszczając, powodujemy, iż wycięta zostaje w płynny sposób górna lub dolna część pasma. Najbardziej znani producenci tego rodzaju efektów to Jim Dunlop i Morley.
Phaser
Efekt wykorzystuje technologię opóźniania sygnału do modulowania brzmienia. Poprzez skomplikowane procesy powoduje, iż brzmienie zdaje się „wirować”. Jedno z najsłynniejszych brzmień wykreowanych z użyciem phasera możecie usłyszeć w utworze For the Love of Money, w którym na basie gra Anthony Jackson.
Flanger
Jest to kolejne urządzenie, bazujące na technologii opóźniającej sygnał. Flanger miksuje dwa identyczne sygnały – jeden jest lekko opóźniony względem drugiego i stopniowo zmniejszana jest jego ilość.
Delay
Ten rodzaj efektu znany również jako „echo” może być wykorzystywany na wiele różnych sposobów i nie tylko przez gitarzystów basowych. Większość tego rodzaju urządzeń ma na tyle rozbudowane możliwości, że przy ich pomocy będziemy w stanie uzyskać efekt, jaki daje nam chorus czy flanger (w tym celu delay powinien posiadać ustawialne parametry feedback i modulation – jeśli nie będziesz wykorzystywał wielu efektów jednocześnie te funkcje sprawią, że zaoszczędzisz pieniądze nie będziesz posiadał niepotrzebnych „kostek”).
Oktawer
Najczęściej używanym efektem, mającym za zadanie dodawanie interwałów do nut, które gramy, w przypadku gitar basowych jest oktawer. Jak sama nazwa wskazuje, będziemy mogli za pomocą oktawera dodać jedną lub dwie oktawy w dół lub w górę. Efekt jest przydatny, kiedy chcemy zagrać naprawdę nisko, a posiadamy bas czterostrunowy. Jeśli używasz efektów analogowych jak np. popularby Boss OC-3, pamiętaj, że przetworzona przez efekt może być tylko jedna nuta, więc jeśli zagrasz dwudźwięk, Twój oktawer sobie z nim nie poradzi, a sound, jaki wyjdzie z efektu, może być naprawdę nieprzewidywalny! Bardziej zaawansowane oktawery potrafią działać polifonicznie.
Harmonizer cyfrowy
Cyfrowe harmonizery pozwalają dodatkowo samodzielnie ustalić interwał jaki ma być dodany do melodii; może więc to być kwinta, septyma i każdy inny interwał. Bardziej rozbudowana funkcja pozwoli dodatkowo na wskazanie skali, w jakiej się poruszamy i w efekcie dodawanie interwałów w taki sposób, że będziemy mogli swobodnie poruszać się w danej tonacji. Niektóre harmonizery jak np. whammy pozwalają przy użyciu pedału ekspresji na wykonywanie techniki portamento i efektu brzmieniowego uzyskiwanego na gitarach basowych typu fretless. Należy zwrócić uwagę, że harmonizery niższej klasy powodują lekkie opóźnienie sygnału opuszczającego efekt, co może przeszkadzać w czasie szybszych zagrywek.
Looper
Są to urządzenia działające jak delay tyle, że mają o wiele bardziej wydłużony czas powtórzenia i opóźnienia, co pozwala muzykowi na zagranie dłuższej frazy, a następnie zaloopowanie jej i granie do dopiero co powstałego w ten sposób podkładu. Jednym z pierwszych muzyków, którzy korzystali z takich efektów był Jacko Pastorius. Dziś z looperów korzysta wielu basistów. Niektóre urządzenia tego rodzaju posiadają pamięć wewnętrzną, co pozwala na nagranie podkładów w domu, a następnie na korzystanie z nich na scenie.
Syntezator basowy
Urządzenia te pozwalają na korzystanie z harmonizera, filtrów i innych efektów, aby użytkownik mógł stworzyć własne unikalne brzmienie. Przykładowo kombinacja low pass filter z oktawerem da brzmienie podobne do syntezatora Moog.
Multi-efekty basowe
Multi-efekty basowe stały się w ostatnich latach o wiele bardziej popularne, zapewne z tego powodu, że w stosunkowo niewielkim urządzeniu możemy dziś zamknąć niezliczoną ilość dobrych jakościowo brzmień. Multi-efekty basowe są projektowane w taki sposób, by radzić sobie jak najlepiej w połączeniu z instrumentami z niższej i średniej półki.
Wielu basistów używa podczas gry więcej niż kilku efektów jednocześnie (gdyż rzeczywiście niektóre efekty działają bardziej wydajnie w połączeniu z innymi, dlatego szeregi kostek mogą być niekiedy dosyć długie). W czasie gry na żywo obsługiwanie wielu efektów jednocześnie może być bardzo uciążliwe, a szybkie przełączenie się między różniącymi się mocno presetami bez odpowiedniego (czytaj drogiego) systemu, jest niemożliwe. Rozwiązaniem może być multi-efekt, który zapewne nie ma tych samych właściwości brzmieniowych, co efekty analogowe, ale pozwala łatwo zapanować nas soundem w warunkach scenicznych. Dodatkowo multi-efekty mają wbudowany tuner (stroik elektroniczny), zaopatrzone są często w pedał ekspresji, który może służyć jako regulator głośności lub „kaczka”, niektóre mają możliwość symulacji danego głośnika lub wzmacniacza, co jest przydatne zarówno na scenie jak i w studio.
Łączenie efektów
To, w jaki sposób połączysz efekty ze sobą, w jakiej kolejności je ustawisz, ma ogromny wpływ na brzmienie końcowe. Przykładowo, jeśli ustawisz distortion jako pierwszy w łańcuchu, spowodujesz, iż każdy nastepny efekt będzie obrabiał brzmienie już przesterowane, co da z całą pewnością inny rezultat niż gdyby obrabiał brzmienie czyste; ustawienie „kaczki” za distortionem również nie jest dobrym pomysłem, podobnie jak ustawienie delay’a jako pierwszego w linii.
Niektóre wzmacniacze basowe umożliwiają dodatkowo wpięcie efektów w pętlę, co jeszcze poszerza możliwości konfigurowania efektów. Oczywiście żadna rada mówiąca o sposobie łączenia efektów nie jest ostateczna, a najważniejsze jest eksperymentowanie z brzmieniem, bo to ono może uczynić z Was rozpoznawalnych muzyków z unikalnym brzmieniem.
Pedalboard
Jeśli korzystacie z dużej ilości pojedynczych kostek, warto pomyśleć o pedalbordzie, dzięki któremu Wasze efekty będą zawsze połączone prawidłowo i jednakowo. Dodatkowo pedalboard rozwiązuje problemy z zasileniem, gdyż wszystkie efekty będzie można podłączyć do jednego zasilacza oraz zwyczajnie chroni kostki przed uszkodzeniami mechanicznymi w czasie transportu. Nie bez znaczenia jest też czas, jaki zaoszczędzicie podczas instalowania się na scenie!
Jak sami zauważyliście, basiści w dzisiejszych czasach mają ogromne możliwości kreowania brzmienia przez dokładanie kolejnych efektów do swojego zestawu, bądź przez kupno jednego rozbudowanego multi-efektu. Najważniejsze w tym wszystkim jest to, żeby wiedzieć, co wybrać, co będzie potrzebne do osiągnięcia satysfakcjonującego brzmienia. Mamy nadzieję, że ten poradnik rozwiał choć część Waszych wątpliwości i pozwoli świadomie kreować Wam swój unikalny sound.