Co to są multiefekty gitarowe?

Koncept multiefektów gitarowych odwołuje się do potrzeby znalezienia uniwersalnego sposobu na to, by efekt złożonych studyjnych aranżacji gitarowych odwzorować również na scenie. Podejmowane początkowo próby wykorzystywania sprzętu studyjnego „w plenerze” były na ogół kosztowne, wymagały stałego nadzoru i profesjonalnych konserwacji, a łączenie pojedynczych efektów w taki sposób, by szybko uzyskiwać oczekiwane kombinacje dźwięków było nie lada zadaniem, z którym mierzyć mogły się jedynie ekipy techniczne gwiazd wielkiego formatu.

Multifunkcyjne gitarowe procesory dźwięku zyskiwały stopniowo coraz większą popularność: do połowy lat 80-tych standardowe procesory studyjne typu 19" rack osiągnęły wysoki poziom jakości dźwięku i niezawodność. Jednak pomimo możliwości podłączania ich na stałe i transportu na przenośnym stelażu rack, konieczność jednoczesnej obsługi poszczególnych jednostek za pomocą przełącznika nożnego generowała zwykle plątaninę kabli, przez co drastycznie redukowała użyteczność i estetykę takiego rozwiązania.

Rosnące zainteresowanie gitarzystów zaawansowanymi brzmieniami w wykonaniach „live music” umożliwiło szybką ewolucję technologii przetwarzania dźwięku w kierunku tworzenia coraz bardziej złożonych i wielofunkcyjnych przetworników i modulatorów gitarowych sygnałów dźwiękowych. Eksperymentowano ich kształtem i rozmiarem tak, by ostatecznie dwa formaty zdominowały rynek multiefektów gitarowych - kompaktowy kontroler nożny często zwany „podłogą gitarową” oraz jednostka rack 19”.

Współczesny rynek muzyczny oferuje ogromny wybór sprzętu z zakresu multiefektów gitarowych - od prostych pedałów łączących dwa lub trzy działania, po wielofunkcyjne procesory „all in one” (wszystko w jednym), oferujące niesamowitą różnorodność jednoczesnych efektów takich jak tworzenie zaawansowanych aranżacji i zniekształceń dźwięku: np. przesterów, zmiany częstotliwości sygnałów wejściowych, mieszania sygnałów bezpośrednich i opóźnionych czy okresowe przesuwanie ich panoramy. Próbowanie nowych brzmień jest łatwe, a pedały konfiguracji można dostosowywać dowolnie: trzy pedały można połączyć na sześć różnych sposobów, cztery pedały umożliwiają dwadzieścia cztery sposoby zespolenia itd... Możliwości, wygoda oraz doskonała jakość nowoczesnych zintegrowanych multiefektów gitarowych jest nieograniczona i bezdyskusyjna!
Jednocześnie należy mieć jednak świadomość, że nieograniczona ilość ustawień nie zawsze skutkuje oczekiwanym, zaawansowanym brzmieniem: długie szeregi efektów mogą wprowadzić nieakceptowane poziomy szumu (i całkowicie zepsuć efekt w przypadku, gdy choćby jedno z ogniw łańcucha zawiedzie!), generują potrzebę częstej wymiany baterii lub – w przypadku stosowania zasilaczy – ich złożone okablowanie.

PODSTAWOWE RODZAJE MULTIEFEKTÓW GITAROWYCH

Osprzęt i oprogramowanie dostępnych multiefektów gitarowych można podzielić pod względem ich formy oraz cech fizycznych:

Podłogowy multiefekt gitarowy to najprostszy multiefekt umożliwiający dostęp do wielu uprzednio zaprogramowanych patch'ów/set'ów (ustawień efektów i brzmień) za pomocą jednego przycisku nożnego. Pojedynczy patch składa się zwykle z ustawień wielu slotów efektowych. Wybór nowego patch'a umożliwia osiągnięcie efektu odpowiadającemu zmianie ustawień i włączenia lub wyłączenia kilku pojedynczych efektów, a nawet ich całkowitej zamianie na zupełnie inny zastaw pojedynczych efektów. Patch'e są zwykle organizowane w pakietach co jest szczególnie wygodne w ich aplikacji na żywo, ponieważ w określonym pakiecie mogą być przechowywane aranżacje dźwiękowe potrzebne do konkretnego utworu lub jego fragmentu. W multiefektach podłogowych istnieje zazwyczaj możliwość przełączenia się w tryb „ręczny”, w którym przełącznik nożny pełni funkcję włączania lub wyłączania pojedynczych, indywidualnych efektów gitarowych.

Jednostka rack jest często postrzegana jako sprzęt wyższej jakości w porównaniu do multiefektu podłogowego, ponieważ umożliwia inne niż podłogowe ustawienie sprzętu podczas stosowania. Podstawą wykorzystania jednostki rack w graniu na żywo jest kontroler nożny (footswitch). Najprostsze z nich umożliwiają zykłe przełączanie kolejnych patch'ów, bardziej rozbudowane floorboardy MIDI umożliwiają pełna kontrolę multiefektów rackowych.

Multiefekty panelowe (desktop FX) są natomiast rozwiązaniem, które mieści się gdzieś pomiędzy jednostką rack a systemem podłogowym. Są one zazwyczaj przeznaczone do użytku home / studio recording, ale niejednokrotnie zawierają szereg opcji przełączania w celu wykorzystania multiefektu gitarowego na żywo.

Oprogramowanie wszystkich możliwych rodzajów sprzętu audio ma formę „wtyczek” do dysków twardych programów do nagrywania, takich jak np. Pro Tools. Gitarowe oprogramowania multiefektów to nic innego jak zintegrowany system różnych symulacji wzmacniaczy i wtyczek w jednym urządzeniu, które może funkcjonować samodzielne lub współpracować z dedykowanymi kontrolerami nożnymi połączonymi za pomocą złącza USB lub Firewire.

CECHY MULTIEFEKTÓW

Z definicji, multiefekty oferują niektóre lub wszystkie najpopularniejsze efekty modulacyjne: chorus, flanger, phaser, delay, pogłos (reverb), tremolo, octaver, pitch shifter (zmiany wysokości dźwięku), itp… Ze względu na indywidualne funkcje oprogramowania poszczególne multiefekty posiadają swoiste, charakterystyczne sobie cechy. Do podstawowych należą:

1. Symulacja wzmacniaczy/ przestery - większość multiefektów gitarowych generuje/symuluje róznordne brzmienia gitarowe. Maja one formę wielu wzmacniaczy i efektów distortion/overdrive, często podobnych do tych które mozna spotkać na rynku jako osobne sprzęty. Pozwala to na kreowanie szerokiej palety brzmień za pomocą jednego urządzenia, ale mają wpływ także na brzmienie pieca (w przypadku wykorzystania live) co nie zawsze jest pożądane.

2. Symulacja głośnika – umożliwia naśladowanie odpowiedzi głośnika gitary lub kolumny gitarowej (często zwaną paczka gitarową), a jednostka multiefektu może zostać nagrana bezpośrednio lub wzmocniona poprzez podłączenie jej do systemu PA. Ponieważ ten sam multiefekt może być podłączany zamiennie do systemu PA lub wzmacniacza gitarowego bez przeprogramowania każdego dźwięku, symulacja głośnika jest zazwyczaj kontrolowana centralnie za pośrednictwem przełącznika, chociaż niektóre modele zawierają dwa zestawy wyjść.

3. Kontrolery Wah Wah / Volume - większość multiefektów może zostać zaprogramowana na starcie z możliwością włączania lub wyłączania poszczególnych funkcji/programów w trakcie gry. Zdarza się, że jednostka zawiera jednak również wah wah, który wymaga zastosowania pedału kontrolnego. Możliwe jest także przełączenie go do kontroli głośności, ale są także jednostki, które posiadają nożną kontrolę głosności i wah wah w postaci dwóch oddzielnych pedałów.

4. Bramka szumów (Noise Gate) – rodzaj przekształcania sygnału redukujący poziom szumu poprzez całkowite wyciszenie sygnałów poniżej określonego progu. Używanie wielu efektów generuje szumy czesto na zbyt wysokim poziomie, co jak wiadomo nie jest pożądane, dlatego bramka szumów jest bardzo przydatną częścią multiefektów gitarowych.

5. MIDI (Musical Instrument Digital Inerface) – umożliwia wzajemną komunikację instrumentów elektronicznych. MIDI może być wykorzystany do kontroli poszczególnych parametrów, takich jak czas opóźnienia i wah wah, do zmiany patch-ów, lub backup’u wszystkich ustawień na komputer w celu utworzenia kopii zapasowej.

6. LOOP – to możliwość nagrania pewnej partii gitarowej w celu zapętlenia jej i „odgrywania” przez procesor, podczas gdy gitarzysta może w tym czasie grać kolejne partie muzyczne. Umożliwia to np. zagranie akompaniamentu, a następnie grania do niego solówki, bez udziału drugiego gitarzysty.

MOŻLIWOŚCI PODŁĄCZENIA MULTIEFEKTÓW

FRONT END - jednostki wyposażone w sekcję Symulacja wzmacniaczy/ przestery są często wykorzystywane jako zasadniczy budulec końcowego brzmienia gitary. Wówczas urządzenie jest podłączone pomiędzy gitarą a wzmacniaczem lub systemem PA. W przypadku wzmacniacza gitarowego, symulacja głośników powinna być wyłączona a kontrola wzmacniacza maksymalnie płaska i czysta, aby uniknąć wprowadzania zakłóceń powstałych w wyniku zastosowania dodatkowych efektów (np. Chorus).

FRONT END jako przedwzmacniacz - aby zminimalizować lub całkowicie wyeliminować możliwość wprowadzenia niepożądanego „kolorowania” i zakłóceń dźwięku, multiefekt można podłączyć z pominięciem przedwzmacniacza głowy lub comba, a więc bezpośrednio do wejścia wzmacniacza głowy lub combo gitarowego. Niektóre wzmacniacze są wyposażone w przeznaczone do tego celu wejście, jednakże podłączenie multiefektu do gniazda „return” w pętli efektów powinno dać ten sam efekt (sekcja preampu wzmacniacza zostanie wtedy pominięta).

FX Loop (pętla efektów) - W pętlę efektów wpinamy najczęściej procesory efektów, które nie posiadają symulacji wzmacniaczy i przesterów, skupiając się zasadniczo na wykorzystaniu efektów takich jak chorus, pogłos czy delay. Mogą być z powodzeniem łączone z realnymi brzmieniami i przesterami samego wzmacniacza właśnie prze podpięcie ich w pętlę efektów wzmacniacza. Umożliwia to wyeliminowanie niekorzystnych brzmień powstających zwykle w wyniku dodawania zakłóceń dźwięku po zastosowaniu w/w efektów. Podłączając procesor gitarowy w pętlę efektów, działa on pomiędzy sekcją preampu i powerampu wzmacniacza gitarowego.